«عناصر نادر خاکی ایران» با وجود ارزش اقتصادی فوق‌العاده و کاربرد در صنایع پیشرفته، هنوز در مرحله تولید آزمایشگاهی و تحقیقاتی قرار دارند و کشور فاصله زیادی با تولید انبوه و جایگاه جهانی دارد. کارشناسان معتقدند سرمایه‌گذاری هدفمند، انتقال دانش فنی و برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند این فاصله را کاهش دهد.
گنج پنهان ایران در باطله‌ها؛ آیا می‌توان جای چین را گرفت؟
بازار جهانی به دنبال منابع پایدار عناصر نادر خاکی است. هرچند محدودیت صادراتی چین فرصتی برای ایران ایجاد کرده، اما واقعیت این است که ایران هنوز ظرفیت تولید صنعتی ده‌ها هزار تن در سال را ندارد. زیرساخت‌های تحقیق، توسعه فناوری و فرآوری صنعتی کامل نشده‌اند و بخش خصوصی و دولتی باید همزمان وارد عمل شوند. بدون سرمایه‌گذاری و ایجاد زنجیره کامل تولید، ایران نمی‌تواند جای چین را در بازار جهانی پر کند و این فاصله تا رسیدن به جایگاه واقعی، چالشی طولانی است.
ایران با محدودیت‌های صادراتی چین روی عناصر نادر خاکی، فرصت تازه‌ای پیدا کرده است. کارشناسان می‌گویند «عناصر نادر خاکی ایران» می‌توانند بازار فناوری و صنایع پیشرفته را متحول کنند. اما هنوز کشور در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و تا تولید انبوه فاصله زیادی دارد.
اتحادیه اروپا سازوکاری ویژه برای تأمین پایدار این عناصر راه‌اندازی کرده است تا صنایع حساس خود را بیمه کند. این موضوع اهمیت جهانی عناصر نادر خاکی را نشان می‌دهد و می‌تواند به نفع ایران باشد.
چرا ایران نمی‌تواند به سرعت جای چین را بگیرد؟
کارشناسان تأکید می‌کنند ایران زمانی می‌تواند جای چین را بگیرد که توانایی تولید ده‌ها هزار تن در سال را داشته باشد. همچنین باید سرمایه‌گذاری‌های عظیم در تحقیق، توسعه فناوری و زیرساخت‌های صنعتی انجام شود.
کیوان جعفری‌طهرانی، کارشناس ارشد بازارهای جهانی، می‌گوید: «فعالیت‌ها در ایران هنوز تولید صنعتی ندارند و بیشتر در مقیاس آزمایشگاهی هستند.» او به نمونه‌ای از سال ۲۰۱۴ اشاره می‌کند که نمونه‌های سنگ‌آهن و خاک فسفات ایران برای آزمایش به کانادا فرستاده شد و اکسید تربیوم با قیمت حدود ۹۵۰ دلار هر کیلوگرم شناسایی شد. این باطله‌ها ۶۰ درصد سنگ‌آهن، اکسید تربیوم داشتند اما مسئولان آن زمان چندان توجه نکردند.
جعفری‌طهرانی افزود: چند سال بعد با تغییر مدیریتی در بخش معدن و پیگیری مدیران جدید، فعالیت‌ها در مقیاس آزمایشگاهی و تحقیقاتی آغاز شد. اما تولید صنعتی و انبوه هنوز فاصله زیادی دارد. ایران برای تبدیل شدن به تولیدکننده اصلی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هدفمند است.
کارشناس ارشد بازارهای جهانی می‌گوید: «بازار جهانی عناصر نادر خاکی تحت سلطه چین، آمریکا، استرالیا و چند کشور دیگر است. ایران هنوز جایگاه قابل‌توجهی در این زنجیره پیدا نکرده است.»
او تأکید می‌کند که مسیر توسعه فناوری عناصر نادر خاکی ایران طولانی اما ارزشمند است. با برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و انتقال دانش فنی، کشور می‌تواند به جایگاه مناسب برسد.
