گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد صنایع معدنی پیشتاز احداث نیروگاه‌های اختصاصی شده‌اند و تا پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت خودتأمینی برق به بیش از ۶ هزار مگاوات می‌رسد.
صنایع معدنی ایران، موتور خودتأمینی برق صنعتی
1. صنایع معدنی پیشرو در خودتأمینی برق
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، صنایع بزرگ ایران شامل فولاد، آلومینیوم، پتروشیمی و شیمیایی در مسیر خودتأمینی برق پیشرفت قابل توجهی داشته‌اند. تا پایان سال ۱۴۰۳، ۲۵۵۶ مگاوات نیروگاه توسط این صنایع احداث شد. سهم صنایع معدنی از این میزان ۲۳۶۶ مگاوات است و حدود ۱۹۰ مگاوات هم در اختیار صنایع غیرمعدنی قرار دارد. این داده‌ها نشان می‌دهد صنایع معدنی موتور محرک خودکفایی برق کشور هستند و نقش کلیدی در کاهش فشار شبکه سراسری دارند.
2. اهداف قانونی و ظرفیت‌های در دست اجرا
طبق قانون «مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق» (۱۴۰۱)، صنایع انرژی‌بر موظف شدند تا پایان ۱۴۰۴ حداقل ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید احداث کنند. از این میزان، ۹ هزار مگاوات حرارتی با راندمان بالا و هزار مگاوات تجدیدپذیر باید باشد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، ظرفیت برق صنایع بزرگ در پروژه‌های در دست اجرا تا پایان ۱۴۰۴ به حدود ۶۰۷۶ مگاوات می‌رسد. سهم صنایع معدنی و غیرمعدنی به صورت متوازن افزایش می‌یابد و صنایع معدنی همچنان پیشگام هستند.
3. میزان تحقق قانون تا سال ۱۴۰۳
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد میزان بار تأمین نشده در اوج تقاضا در سال ۱۴۰۳، برای کل شبکه ۱۷,۵۵۷ مگاوات و برای صنایع بزرگ ۷,۹۳۱ مگاوات بوده است. صنایع بزرگ تا پایان سال ۱۴۰۳ تنها ۲۵۵۶ مگاوات نیروگاه احداث کردند که حدود ۳۷ درصد از اهداف قانونی را پوشش می‌دهد. این ارقام، لزوم شتاب در احداث نیروگاهها را نشان می‌دهند و صنایع معدنی نمونه موفقی برای سایر بخش‌ها محسوب می‌شوند.
4. پیش‌بینی ظرفیت تا پایان ۱۴۰۴
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی می‌کند با بهره‌برداری از نیروگاه‌های در دست اجرا، ظرفیت برق صنایع بزرگ تا پایان ۱۴۰۴ به ۶,۰۷۶ مگاوات برسد. از این میزان، ۴,۱۴۲ مگاوات توسط صنایع معدنی و ۱,۹۳۵ مگاوات توسط صنایع غیرمعدنی ایجاد خواهد شد. تحقق قانون تا انتهای مهلت مقرر، ۶۱ درصد پیش‌بینی شده است. در بخش حرارتی میزان تحقق ۶۴ درصد و در بخش تجدیدپذیر ۳۵ درصد خواهد بود.
5. نقش صنایع معدنی در امنیت انرژی
صنایع معدنی ایران، از فولاد و آلومینیوم تا مس و کانه‌های غیرفلزی، سهم مؤثری در توسعه نیروگاه‌های خودتأمین دارند. این صنایع بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان برق صنعتی هستند و با ظرفیت‌های احداث شده، فشار روی شبکه سراسری کاهش یافته است. آمار نشان می‌دهد رشد بار مصرفی در روزهای پیک محدود بوده و فرصت مناسبی برای تقویت خودتأمینی و بهره‌وری انرژی ایجاد شده است.
6. نوع نیروگاهها و راندمان
اکثر نیروگاه‌های احداث‌شده توسط صنایع بزرگ از نوع گازی و سیکل ترکیبی‌اند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس میانگین راندمان نیروگاهها را ۳۵.۶ درصد اعلام کرده که پایین‌تر از استاندارد قانونی ۵۵ درصد است. با ورود فناوری‌های نوین و مدیریت انرژی، پیش‌بینی می‌شود راندمان در سال‌های آینده افزایش یابد. ارتقای راندمان صنایع معدنی فرصت مناسبی برای بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها فراهم می‌کند.
7. بازیگران اصلی بازار برق ایران
تا سال ۱۴۰۳، مجموع ظرفیت نیروگاهی صنایع بزرگ ایران حدود ۲۵,۲۱۷ مگاوات است. از این میزان، ۱۵,۸۹۱ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ معدنی و ۹,۳۲۶ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ غیرمعدنی است. بیشترین سهم احداث نیروگاهها در بخش صنایع معدنی به شرکت فولاد مبارکه، ملی مس و گل گهر اختصاص دارد. در بخش غیرمعدنی، ایران LNG، پتروشیمی فجر و پارس جنوبی پیشتاز هستند.
8. پیشرفت و تحقق اهداف تا پایان ۱۴۰۴
اگر روند احداث نیروگاهها به‌طور خطی ادامه یابد، صنایع بزرگ باید سالانه ۳,۰۰۰ مگاوات نیروگاه ایجاد کنند. تاکنون ۲,۵۵۶ مگاوات احداث شده است. پیش‌بینی می‌شود با بهره‌برداری از نیروگاه‌های برنامه‌ریزی شده، تا پایان ۱۴۰۴ ظرفیت کل به ۶,۰۷۶ مگاوات برسد و حدود ۶۱ درصد از اهداف قانونی محقق شود. سهم صنایع معدنی ۴,۱۴۲ مگاوات و غیرمعدنی ۱,۹۳۵ مگاوات خواهد بود.
