فاز دوم پتروشیمی بوشهر با سرمایه‌گذاری شرکت شستان به‌زودی وارد مدار تولید می‌شود؛ پروژه‌ای که ظرفیت تولید محصولات پایین‌دستی نفت و گاز را افزایش می‌دهد و ایران را یک گام دیگر به هدف ۱۰۰ میلیون تن تولید سالانه محصولات پتروشیمی نزدیک می‌کند. این طرح استراتژیک، حلقه‌ای کلیدی در گذار از خام‌فروشی نفت به اقتصاد مبتنی بر ارزش افزوده محسوب می‌شود.
پایان خام‌فروشی و آغاز عصر تازه ارزش‌آفرینی در صنعت نفت ایران
ایران در مسیر کاهش وابستگی به فروش نفت خام، گام تازه‌ای برداشته است. فاز دوم پتروشیمی بوشهر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های پایین‌دستی صنعت نفت، آماده بهره‌برداری است. این پروژه با تمرکز بر تولید اتیلن و مونو اتیلن گلایکول (MEG)، جهش قابل‌توجهی در ظرفیت تولید و صادرات محصولات پتروشیمی ایجاد می‌کند.
در دهه‌های اخیر، گزارش‌های بین‌المللی مانند آژانس بین‌المللی انرژی و سازمان اوپک بارها تأکید کرده‌اند که بیشترین سودآوری در زنجیره ارزش نفت و گاز، در صنایع پایین‌دستی رقم می‌خورد. بر اساس داده‌های اوپک، هر بشکه نفت خام حدود ۸۵ دلار ارزش دارد، اما زمانی که در پالایشگاه به فرآورده‌های سوختی تبدیل می‌شود، ارزش آن به ۱۲۹ دلار می‌رسد. ورود همان بشکه نفت به صنایع پتروشیمی، ارزشی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار ایجاد می‌کند. این تفاوت، اهمیت توسعه صنایع پایین‌دستی را به‌وضوح نشان می‌دهد.
در حال حاضر، حجم مصرف جهانی اتیلن بیش از ۲۰۰ میلیون تن و پروپیلن حدود ۱۲۰ میلیون تن در سال برآورد می‌شود. تقاضای جهانی برای این محصولات همچنان در حال رشد است و به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، الفین‌ها همچنان سودآورترین حلقه زنجیره ارزش نفت و گاز محسوب می‌شوند.
مونو اتیلن گلایکول (MEG) نیز جایگاهی کلیدی در بازار جهانی دارد. این محصول عمدتاً در تولید الیاف پلی‌استر، بطری‌های PET و بسته‌بندی کاربرد دارد. مصرف جهانی MEG بیش از ۳۰ میلیون تن در سال است و چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آن به‌شمار می‌آید.
تمرکز بوشهر بر صادرات و ارزش افزوده
پتروشیمی بوشهر در فاز نخست خود تولید متانول را آغاز کرده بود. اکنون در فاز دوم، با ظرفیت تولید یک میلیون تن اتیلن و ۵۵۰ هزار تن مونو اتیلن گلایکول، مسیر تازه‌ای برای توسعه زنجیره ارزش گاز طبیعی باز کرده است. بخش دوم این فاز نیز به تولید پلی‌اتیلن اختصاص دارد.
به گفته کارشناسان، صادرات‌پذیری بالای MEG و اتیلن، موقعیتی استراتژیک برای ایران فراهم کرده است. افتتاح این فاز می‌تواند جهشی چشمگیر در ارزآوری صنعت پتروشیمی کشور ایجاد کند و حضور ایران را در بازار آسیا تقویت نماید.
در حال حاضر، هلدینگ شستان حدود ۵ تا ۵.۵ میلیون تن محصول پتروشیمی در سال تولید می‌کند. با بهره‌برداری کامل از فاز دوم پتروشیمی بوشهر، حدود ۱.۵ میلیون تن دیگر به ظرفیت تولید این هلدینگ افزوده می‌شود. در نتیجه، ظرفیت کل صنایع پتروشیمی ایران به ۱۰۰ میلیون تن در سال خواهد رسید.
آینده صنعت نفت در گرو هوشمندی زنجیره ارزش
تحلیل کارشناسان انرژی نشان می‌دهد که پروژه‌هایی نظیر فاز دوم پتروشیمی بوشهر نه‌تنها برای افزایش ظرفیت تولید، بلکه برای تغییر مدل اقتصادی کشور حیاتی‌اند. ایران می‌تواند با گسترش صنایع پایین‌دستی، از نوسانات بازار جهانی نفت فاصله بگیرد و درآمدی پایدار و متنوع ایجاد کند.
در واقع، سودآوری آینده صنعت نفت ایران نه در فروش خام نفت، بلکه در توسعه هوشمندانه صنایع پایین‌دستی و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا رقم خواهد خورد. فاز دوم پتروشیمی بوشهر نماد این تغییر پارادایم است.
