مس ایران در انقلاب انرژی با سهم تنها ۱.۷٪ از تولید جهانی، نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه فوری است. کارشناسان هشدار می‌دهند بدون نقش فعال ایران در زنجیره مس، اهداف ۲۰۵۰ در انرژی‌های پاک ممکن نیست.
مس ایران در انقلاب انرژی؛ فرصت‌ها و چالش‌های استراتژیک
کنفرانس تخصصی زنجیره ارزش فلزات طلا، مس و نقره در مرداد ۱۴۰۴ در هتل المپیک تهران برگزار شد. مدیران، فعالان و کارشناسان حوزه معدن و صنایع معدنی در این همایش حضور یافتند. اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل هلدینگ توسعه معادن و فلزات، تازه‌ترین داده‌های جهانی و داخلی بازار طلا و مس را تحلیل کرد. بخش اول تحلیل درباره تولید و ذخایر مس و طلا منتشر شده و بخش دوم، وضعیت بازار و فرصت‌های ایران در انقلاب انرژی را بررسی می‌کند.
ذخایر و تولید مس ایران در مقایسه با جهان
سعدمحمدی اعلام کرد: ایالات متحده با ذخیره ۲۳ میلیون تن مس و تولید سالانه ۱۱۰۰ تن، جایگاه قابل‌قبولی در بازار جهانی دارد. استرالیا با ۹۷ میلیون تن ذخیره مس، نمونه موفق معدن‌کاری جهان است. ایران تنها ۵۴ میلیون تن ذخیره دارد و تولید سالانه مس محتوا ۳۳۵ هزار تن و مس کاتد ۲۹۰ هزار تن است. این یعنی سهم ذخایر ایران حدود ۵٪ و سهم تولید تنها ۱.۷٪ از بازار جهانی است.
سرمایه‌گذاری لازم برای تولید هر تن مس کاتد اکسیدی بین ۳ تا ۶ هزار دلار، برای کنسانتره سولفیدی ۴ تا ۶ هزار دلار و برای کاتد حاصل از کنسانتره سولفیدی ۳ تا ۹ هزار دلار برآورد می‌شود. کشورهای شیلی، چین و آمریکا ۵۰ میلیارد دلار در پروژه‌های مس سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در مقایسه، کل صادرات مس ایران بسیار کمتر است و این فاصله نشان‌دهنده ضعف عملکرد تولید نسبت به ظرفیت ذخایر است.
نقش فناوری و هوش مصنوعی در معدن
سعدمحمدی به سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری چین در هوش مصنوعی اشاره کرد. تاکنون ۳۲٪ معادن این کشور به فناوری‌های هوشمند مجهز شده‌اند. این نشان می‌دهد مس ایران در انقلاب انرژی نیازمند توسعه فناوری و زیرساخت‌های هوشمند است. بدون سرمایه‌گذاری در فناوری و نوآوری، بهره‌وری ذخایر مس محدود باقی خواهد ماند.
مس و انقلاب انرژی ۲۰۵۰
مس به دلیل خاصیت هدایت الکتریکی، نقش کلیدی در تولید انرژی پاک دارد. هم‌اکنون ۶۳٪ انرژی جهان از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و سهم برق ۲۲٪ است. طبق پیش‌بینی‌ها، تا سال ۲۰۵۰ سهم سوخت‌های فسیلی به ۱۲٪ کاهش می‌یابد و برق ۵۱٪ تولید انرژی جهان را شامل خواهد شد. این یعنی مس به عنوان عنصر کلیدی در توسعه انرژی‌های پاک، جایگاهی بی‌بدیل پیدا می‌کند.
اتحادیه اروپا مس را اولین عنصر استراتژیک برای سرمایه‌گذاری معرفی کرده است. هر خودروی برقی به طور متوسط ۸۹ کیلوگرم مس مصرف می‌کند و هر توربین بادی حدود ۴ تن مس نیاز دارد. بنابراین بازیافت و تولید مؤثر مس، اهمیت استراتژیک ایران را در بازار جهانی افزایش می‌دهد.
فرصت‌های فناوری و صنایع های‌تک
صنایع پیشرفته سوددهی بالاتری نسبت به صنایع معمولی دارند و کره جنوبی ۱۹٪ صنایع خود را به فناوری‌های پیشرفته اختصاص داده است. ایران هنوز تمرکز خود را بر تولید مفتول و سیم گذاشته و از ظرفیت آلیاژها و ترکیبات مس در صنایع های‌تک استفاده کامل نمی‌کند.
سعدمحمدی تاکید کرد: ایران باید با الگوگیری از کشورهای پیشرو و سرمایه‌گذاری در فناوری، سهم خود در بازار مس جهانی را افزایش دهد. بهره‌وری از ذخایر طلا و مس و ورود به زنجیره ارزش، پیش‌شرط موفقیت ایران در انقلاب انرژی است.
تحلیل نهایی
مس ایران در انقلاب انرژی، هم فرصت و هم چالش است. ذخایر قابل‌توجه وجود دارد، اما ضعف در تولید، سرمایه‌گذاری و فناوری، سهم کشور را محدود کرده است. توسعه زیرساخت‌ها، هوش مصنوعی، بازیافت و ورود به صنایع پیشرفته می‌تواند فاصله ایران با کشورهای پیشرو را کاهش دهد و سهم واقعی ایران در بازار جهانی مس را افزایش دهد.
